Lastik ile ilgili Michelin
Türkiye distribütörü Motolas Genel Müdürü Gökçen Erduran ile Bayisi Zenn
Motor’da sizin için sohbet ettik.
Gökçen Bey uzun yıllardır
motosiklet lastiği sektöründe çalışıyor kendisinden aldığımız faydalı bilgileri
sizlerle paylaşıyorum.
Erkan: Gökçen Bey merhaba.
Firmanızdan ve kendinizden bahseder misiniz?
Gökçen: Merhaba. 8,5 yıl
Michelin lastikleri Türkiye’de çalıştım sonra pazarda motosiklet lastikleri
fırsatını görünce motosiklet pazarına yöneldim ve Michelin motosiklet
lastikleri distrübütörlüğünü Buz motordan devralarak başladım. Şu an Motolas’ta
devam ediyorum. Michelin otomobil lastikleri uzun zamandır ülkemizde ama
motosiklet olarak geç girdiğinden dolayı bilinilirliği yeni yeni oluşuyor.
Erkan : Motosiklet lastiği
alırken nelere dikkat etmeliyiz?
Gökçen: Lastik alırken
öncelikle motosikletinizin üreticisinin önerdiği ebatlarda lastik alınmalı
bazen ebatları büyütmek isteyen sürücülerin önerilenin dışına çıktığını ve
bunun sürüş güvenliğini ve yakıt tüketimini etkilediğini görüyoruz.
Lastikler asfalt / offroad
oranları olarak değişir. Hangi şartlarda kullandığınıza bakarak uygun lastiği
seçmelisiniz.
Erkan : Michelin hangi
ürününde iddialı?
Gökçen : Aslında tüm
ürünleri iyi ürünler ama scooter lastiklerinde özellikle tercih ediliyor. Biraz
da biz o tarafa yönleniyoruz ondan. Büyük motosiklet lastikleri pazarı henüz
çok adetli değil ve direk ithalatçılar yani gray market çok ucuza lastik getiriyorlar
ve tercih edilebiliyor.
Erkan : Reklamlarınızı
görmüyoruz, neden?
Gökçen : Reklam yapmak
yerine bu harcamayı fiyatlarımıza yansıtarak son kullanıcıya yansıtıyoruz.
Erkan : Motosiklette kış
lastiği var mı?
Gökçen : İlk olarak
Michelin’in ürettiği bir lastik olan çamur ve karda kullanılan bir lastik
üretildi. Türkiye’ye 1 aydır geliyor özellikle Avrupa’da zorunlu olmaya başladı
Türkiye’de scooter’da iş amaçlı kullanım da verimli olacak.
Erkan: Güvenlikle ilgili söylemek
istedikleriniz nelerdir?
Gökçen: *Yapılan
araştırmalarda lastiklerin düşük hava ile kullanıldığı görülmektedir. Düşük
hava, lastiğin tutuşunu etkiler, ömrünü kısaltır ve sürüş konforunu bozar.
*Lastiklere basılan nitrojen konusunda kendi
tecrübemden bahsedeyim. Nitrojen büyük moleküllerden oluştuğundan dolayı hava
kaçağını önler ama zararları da vardır. Bunu ustamıza soralım.
Usta ( Zenn Motor Mustafa
usta) : Lastik ısınamadığından tutuşu etkiliyor ve titreme yapabiliyor normal hava
kullanılmasını tavsiye ediyoruz. Lastiğin ısınması kauçuğun ısınmasıdır ve yeri
tutması için 5-6 km lik bir sürüşte ısınır ve yeterlidir.
Usta : Lastik patlamasın
diye içine sıkılan madde, patladığı zaman devam etmenizi sağlıyor ama lastiğin
balansını bozuyor ve sürüş problemlerine yol açıyor. Bir de patladığında
sıkılan köpükler var, onlarda en kısa zamanda lastikçiye gidilip tamir edilmeli
ve temizlenmeli yoksa lastik yama tutmuyor.
Usta : Yama olarak
içeriden yapılan mantar yamayı öneriyoruz çünkü motosiklet lastikleri
performans lastikleri olduğundan diğerleri sağlıklı değil.
Gökçen : Lastik karbon
karası ve kauçuktan oluşur. Buna, slica denilen bir madde eklediler bu otomobil
lastiklerinin tamamında kullanılıyor ve motosiklette de kullanılmaya başlandı
bu yuvarlanma direncini azalttığı için yakıt tüketimini azaltıyor. Bu henüz
bazı yüksek performans motosiklet lastiklerinde başladı tümünde yok. Bu motoru
az yoruyor ve çevreci.
Gökçen : Motosiklet
üreticileri lastik ömrü vermez bu
kullanıcıya göre, hamura göre değişir ama ortalama 12.000-15.000 km civarıdır.
Usta teknik bilgisi : Lastiklerin
düzensiz aşınma ve acort işini ben yapıyorum, bu çok zor ve zaman alıcı bir
iştir.
Lastikler ilk 30-40 km ve
100 km üzerinde bir titreme varsa arka lastik kaynaklı olabilir, bu titreme
lastikten kaynaklanmaya bilir arka çanta, disk vb de kaynaklanabilir.
Erkan : Genel olarak
lastikler hakkında bilgi verebilir misiniz?
Gökçen :
Lastiklerin Montajı
• Jant ve parçalarının iyi
durumda olduğundan emin olunuz.
• Ebat olarak
uygunluklarını kontrol ediniz (lastik ve tekerlek)
• Lastik/tekerlek,
lastik/taşıt ve lastik/kullanım uygunluğunu kontrol ediniz.
• Lastik /jant,
lastik/araç ve lastik/kullanım uygunluğunu kontrol ediniz.
• Lastik yanağında
belirtilen montaj ve dönüş yönü gibi talimatlara uyunuz.
• Tubeless lastik
montajlarında kauçuk subap mevcutsa mutlaka değiştiriniz
• Metal subaplar varsa,
hava sızdırmazlığını kontrol ediniz ve gerekiyorsa subapları ve contaları
değiştiriniz.
• Lastik araca takıldıktan sonra bijonlar araç
üreticisinin tavsiye ettiği değerler doğrultusunda torkmetre ile sıkılmalıdır.
Kısa Süreli Depolama
(4 haftaya kadar) :
Lastikler, tercihen
paletler üzerinde birbiri üzerine istiflenebilir. İstiflerin yüksekliğinin 1,20
metreyi geçmemesi gerekmektedir. Dört hafta sonra, lastiklerin düzeni ters
çevrilerek istiflerin yeniden yapılması gerekmektedir. Lastikler jantlar
üzerine monte edildiğinde, dikey bir konumda veya raflar üzerinde tek sıra
halinde hava ile şişirilmiş bir şekilde depolanmaları gerekmektedir.
Eğer yükseklik ölçüsü
lastiklerin istiflenmesine müsaade ediyorsa, biçimlerinin bozulmadığından emin
olunuz.
Eğer lastikler uzun bir
sure boyunca depolanacaklarsa, lastiklerin yerini dönüşümlü olarak değiştiriniz
(lastiklerin düzenini tersine çeviriniz).
Lastiklerin başka nesneler
altında ezilmesini önleyiniz.
Ayrıca, aksesuarların
orijinal paketlerinde, herhangi bir kesme, yırtma veya delme riski sergilemeyen
yüzeyler üzerinde depolanması gerekmektedir.
Her halükarda, lastiklerin
yüklenmesi ve taşınması için, lastiklere zararlı olmayan aletler ve teçhizatlar
kullanınız.
Genel Koşullar
Depolamanın,
• İyi havalandırılan, kuru
ve ılıman, doğrudan güneş ışığından ve kötü hava koşullarından korunan bina ve
müştemilatlarında,
• Kauçuğun doğasını
değiştirebilecek olan herhangi bir kimyasal maddeden, eritici maddelerden veya
hidrokarbonlardan uzak,
• Kauçuğun içerisine nüfuz
edebilecek olan herhangi bir maddeden uzak (keskin metal, ahşap, vb.),
• Kıvılcımlara veya
elektrik boşalmalarına neden olabilecek olan herhangi bir ısı kaynağı, alev,
akkor haline gelen nesne ve herhangi bir ozon kaynağından (transformatörler,
elektrik motorları, kaynak cihazları, vb) uzak bir şekilde yapılması
gerekmektedir.
Depolama ve Bakım
Yapılan kontrollerde
lastiklerinizde aşağıdaki olumsuzluklar görüldüğü takdirde lastikler tekrar
kullanılmamalıdır:
·
Topuk kısmında açılm veya bozulma
·
Sırt ve yanak kısmındaki kauçuk katmanda
veya çelik katlarda açılma veya ayrışma
·
Lastik iç katmanında havasız yürümeden
kaynaklanan çatlama veya açılma
·
Petrol türevi veya kimyasal maddelerle
etkileşim sonucu kauçukta bozulma
Aracı her kontrol
ettiğinizde, supap kapaklarını da mutlaka kontrol ediniz, gerektiğinde
değiştiriniz.
Kontrol ve Bakım
Genel Tavsiyeler
• Taşıtın herhangi bir
kontrolden önce hareketsiz durumda olduğundan emin olunuz.
• Lastiklerin herhangi bir
düzensiz aşınma ve muhtemel hasarın tespit edilmesi amacıyla düzenli olarak
kontrol edilmesi gerekmektedir.
• Jant bijonları tork
değerlerinin araç üreticisinin tavsiyeleri uyarınca kontrol edilmesi
gerekmektedir.
• Lastik sırtında, yanak
veya topuk bölgesinde herhangi bir delinme, kesik veya gözle görülür bükülme
için lastiğin bir lastik uzmanı tarafından dikkatli bir şekilde incelemesi
(dış-iç) gerekmektedir. Jantlar için de aynı durum söz konusudur.
Aracın uzun süreli park
halinde kalması
Eğer araç uzun süre
boyunca kullanılmamışsa, lastik basıncının düzenli olarak kontrol edilmesi ve
üretici tarafından tavsiye edilen seviyelerde tutulması gerekmektedir.
Uzun Süreli Depolama
Lastiklerin, yerden en az
10 cm yüksekliğe yerleştirilen raflar üzerinde dikey olarak depolanması
gerekmektedir.
Biçim bozukluğunun
önlenmesi amacıyla, ayda bir kere yerlerinin dönüşümlü olarak biraz
değiştirilmesi gerekmektedir.
Basınç
• Bir lastik doğal olarak
basınç kaybettiğinden, periyodik olarak basıncının ayarlanması gerekmektedir;
bu kontrol anormal herhangi bir basınç kaybının tespit edilmesine olanak
sağlayacaktır.
Bu kontrolün taşıtın bütün
lastiklerinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir (stepne lastikler dâhil).
• Düşük hava basıncı ile
çalışan lastiklerde ısı yükselir ve çalışan tüm katmanlarda hasara neden
olabilir. Bu hasar geri dönüşü olmayan bir hasardır ve havanın ani bir şekilde
boşalmasıyla lastiğin patlamasına neden olabilir. Düşük hava basıncı hasarları
lastikte belli bir sürede ortaya çıkar ve hava basıncı tamamlansa da hasar
devam edebilir.
• Düşük hava basıncı aynı
zamanda ıslak zeminde kayma ve suda kızaklama riskini de son derece
arttırmaktadır.
• Yüksek hava lastiğin
sırt merkezinde hızlı ve düzensiz bir aşınmaya ve aynı zamanda da kauçukta
sertleşme sonucu kırılganlaşma ve kopmalara hassasiyetini arttırır.
• Kullanım sırasında
lastiklerin ısısı artar. Basıncın ısısıyla birlikte artış göstermesi nedeniyle,
sıcak bir lastiğin havasının asla boşaltılmaması gerekmektedir.
• Sıcakken basınç kontrol
edildiğinde, basıncın üreticinin talimatlarına uygun olarak yeniden ayarlanması
gerekmektedir. Lastik basıncı sıcak olarak kontrol edilmişse, önerilen basınca 4
psi ilave ediniz.
• Lastikler Nitrojen ile
şişirilse bile hava basınçlarının mutlaka düzenli olarak kontrolüne devam
edilmelidir.
• Araç veya lastik
üreticileri tarafından önerilen basınç değerlerine uyunuz.
Aşınmanın Kontrol Edilmesi
•
Aşınma kontrolü lastiğin birçok değişik noktasına bakılarak yapılır
• Bu kontrol, diş derinlik
ölçerlerle aşınma belirtilerine de dikkat edilerek yapılır.
• Yasal veya teknik aşınma
sınırına ulaşılmışsa, lastiğin çıkartılması ve değiştirilmesi gerekmektedir.
• Lastiklerde düzensiz bir
aşınma veya aynı dingilde çift takılan iki lastikte aşınma farkı varsa bir
lastik uzmanına danışılması gerekmektedir.
Tamir
• Bütün tamir işlemlerinin
eğitimli ve nitelikli bir uzman tarafından gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
• Tamir işlemlerinden
önce, lastiğin uzman tarafından detaylı bir şekilde kontrol edilmesi
gerekmektedir. Tolerans dışı hasarlar tamir edilememektedir.
• Havasız veya düşük hava
ile kullanılmış olan bir lastik geri dönüşü olmayan bir hasara maruz kalmış
olabili. Bu hasarın tespiti ve lastiğin tekrar kullanılıp kullanılamayacağı
ancak lastik iç kısmının detaylı bir kontrolü ile yapılır. Bu nedenle, lastiğin
gerçek durumunun ve gereken tamir tipinin kesin olarak belirlenmesi amacıyla
lastiğin çıkartılıp incelenmesi gerekmektedir.
• Lastikte delinmeyi tamir
için supaptan lastik içine sızdırmazlığı sağlayan dolgu malzemesi enjekte
edilmesi geçici bir çözüm olacaktır. Lastik içine enjekte edilen bu tip ürünler
lastik, jant, supap veya mevcutsa basınç sensörüyle uyum sorunlarına sebep
olabilir. Üreticinin talimatlarına uyulması esastır. Bu durumda, lastiği
kontrol etmesi ve mümkünse kesin bir tamirat yapması için bir lastik uzmanına
danışılması gerekmektedir. Lastik hammaddesi lastiğin kendisinin düzgün bir
şekilde çalışması için temel teşkil eden farklı malzeme türlerinden ve esas
malzemesi kauçuk olan bileşenlerden yapılmaktadır.
Bu özellikler zamanla
değişikliğe uğramaktadır. Her bir lastik için bu değişiklikler lastiğin ömrü
boyunca maruz kaldığı iklim, depolama koşulları (sıcaklık, nem, konum, vb),
kullanım koşulları (yük, hız, şişirme basıncı, yol hasarı, vb) gibi birçok
etkene bağlıdır.
Bu yaşlandırıcı etkenler o
kadar fazla değişiklik göstermektedir ki bir lastiğin ömrünün herhangi bir
doğrulukla tahmin edilmesi imkânsızdır.
Bu nedenle, düzenli
kullanıcı kontrollerine ilaveten, lastiğin çalışmaya devam etmeye uygun olup
olmadığını belirleyecek olan nitelikli bir uzmana lastiklerin düzenli olarak
kontrol ettirilmesi tavsiye edilmektedir.
Ayrıca lastiğin hizmete
sokulduğu tarihin 5. yılından itibaren her yıl bir uzmana kontrol ettirilmesi
çok önemlidir. Lastiklerin imalat tarihinden itibaren 10. yılından sonra
lastiklerin kullanılması sakıncalıdır.
Lastiğin yaşı ne kadar
fazlaysa depolanması ve/veya kullanımı ile ilgili olarak yaşlanma nedeniyle
veya kontroller boyunca ortaya çıkan diğer etkenler nedeniyle değiştirilmesinin
zorunlu olabilme ihtimali de o kadar fazla olmaktadır.
Eşsiz Bilgilendirme için Motolas Genel Müdürü Gökçen Erduran
ve Zenn Motor Mustafa Güven ustaya teşekkür ederim.